Tussen de andere basya’s steekt hij af door zijn lengte. Bij de laatste inauguratie van het dorpsbestuur van Matta, op 25 juni jongstleden, staat Orlando Kuisch voor de tweede keer in het gareel. Dit keer een functie hoger – van basya naar hoofdbasya. De vorige hoofdbasya, Wendeline Sabajo, is nu het dorpshoofd van Korhopa, zoals de oorspronkelijke naam luidt van Matta. Sabajo heeft het bestuur met nog twee basya’s versterkt, in totaal zes. Volgens Kuisch is dit nodig door de ‘explosieve’ groei van het dorp. “Zowel van binnen de gemeenschap uit als extern. Sommigen zijn na jaren wonen in de stad teruggekeerd naar hun dorp.” Het laatste valt niet meteen op, maar kijkend om je heen merk je dat Matta inderdaad veel kinderen heeft.

Grote mieren

Hoewel de gemeenschap erg Christelijk is, bestaat het ceremonieel gedeelte opnieuw uit een traditioneel cultureel gedeelte. Het dorpsbestuur werd cultureel ingewijd, en naast kasiri, peprewatra en dans- en zangoptredens was er ook de mierenproef. Met zijn hand maakt Otmar Popke (56) een kleine zandberg waarin hij enkele grote zwarte mieren bewaart. Vervolgens krijgt hij assistentie om de mieren voorzichtig vast te zetten in een vlechtwerk. Dit vlechtwerk drukt hij dan tegen de armen en benen van het nieuwe dorpshoofd. Alle basya’s ondergaan hetzelfde met telkens “verse” mieren, zodat men geen vermoeide mieren krijgt en iedereen dezelfde pijn voelt.

Popke: “Eigenlijk wordt de mierenproef niet overdag gedaan, omdat de mieren pas in de avond actief zijn. We doen dit nu omdat anders de gasten niet komen.”.

Moro hati

Sing sing kora hayo, of ook wel yoko daro, is een onderdeel van de Arowakse cultuur dat wordt gebruikt bij de overgang naar volwassenheid. Na de eerste menstruatie verblijft het meisje voor een week in een tokai om haar voor te bereiden op het leven en de mierenproef.

“In de vroege ochtenduren wordt ze dan wakker gemaakt en krijgt ze een speciaal bankje om op te zitten. De kasiri die ze krijgt is om haar een beetje te verdoven, daarna wordt het vlechtwerk tegen haar borst, rug en ledematen gedrukt. Met wel tien mieren eraan en fruku manten a moro hati, want dan zijn ze actief!” zegt Popke, terwijl hij doet alsof hij erg hete peper heeft gegeten. Het ritueel wordt afgesloten met een bad, mooie kleding voor het meisje en de hele dag feest. Popke en zijn leden behoren tot de culturele groep Warokoema.

Hard werken

De mierenproef heeft een betekenis die wij Inheemsen allemaal kennen, maar waarom dan op het nieuwe bestuur? Kuisch: “Voor onze identiteit en de spirituele boodschap erachter. Deze mieren zijn werkmieren, wat betekent dat wij als bestuur hard moeten werken voor het dorp en niet de hand openhouden voor de overheid. Matta probeert zelfvoorzienend te zijn en we hebben ook succes met onze markoesa-, ananas- en cassaveteelt. Voor de diversificatie kijken we uit naar andere gewassen, terwijl de elektrificatie van het dorp weer andere mogelijkheden creëert.” Over de kerk zegt hij: “Het is een bron van inspiratie. Als je een dorp wilt ontwikkelen, kan je dit niet alleen op eigen houtje, maar je hebt ook het geestelijke nodig. Vooral de liefde om de mensen bij elkaar te brengen.”