Het is vrijdagavond 21 februari, de Internationale Dag van de Moedertaal. Op de begane grond van Bureau VIDS zingt Kodori, een culturele muziek- en dansgroep uit Casipora, een openingslied, daarna mag iedereen plaatsnemen in de bovenzaal. Elke stoel raakt bezet. Dit geeft weer de grote belangstelling voor de verhalenavond van VIDS. Kapitein Jona Gunther (Erowarte) verricht als ondervoorzitter van VIDS het openingswoord. Hij uit zijn bezorgdheid over het verdwijnen van inheemse moedertalen. “Ik spreek de taal, maar de jongeren niet. Ze proberen het wel in de muziek, maar als je goed luistert dan is de zin niet goed.” Kapitein Jona is blij met de grote opkomst van jongeren. Hij doet een call for action en noemt workshops een stimulans vanuit de ouderen.

Gastspreker Ellen-Rose Kambel, directeur Rutu Foundation voor Intercultureel Meertalig Onderwijs, noemt behalve orale vertellingen ook geschreven taal als stimulans. Negen jaar geleden heeft ze met ondersteuning van VIDS de stichting opgericht. Kambel toont voorbeelden van straffen op school voor het spreken van de eigen moedertaal. “Wat doet het met zo’n kind!? Dit gebeurt overal in de wereld.” Volgens de expert gaat bij taalverlies niet alleen een taal verloren maar ook kennis. Ze geeft het voorbeeld van het woord ‘bij’. “Wij kennen het als een insect, maar in de inheemse namen van planten en dieren zit ook een beschrijving.” Vandaar dat inheemsen niet maar één woord hebben voor een bij. Het is bewezen dat kinderen in tweetalig onderwijs het beter doen en toch houden overheden zich vast aan een eentalig schoolbeleid. Vandaar dat Kambel is gestart met een netwerk van Taalvriendelijke Scholen. Zie: https://languagefriendlyschool.org/ 

Starian Aloewanai, basya van Christiaan Kondre, komt met een stimulerend gedicht geheten ‘Jauran/Mijn taal’, voorgedragen in zowel Kari’na als Nederlands. Volgens storyteller Guillaume Pool zit het geheim van een cultuur in de verhalen. In verband met zijn negentigste verjaardag doneert hij een deel van zijn uitzonderlijke boekencollectie aan VIDS. Enkele overhandigt hij symbolisch, het merendeel ligt tentoongesteld op tafel. Om ze toegankelijk te maken voor het publiek worden de boeken ondergebracht in een speciale VIDS-collectie van de bibliotheek van de Anton de Kom Universiteit. Tijdens de pauze kunnen de bezoekers de boekencollectie met inheemse vertellingen bekijken. Ook enkele VIDS producties zijn te zien.

Na de pauze staat de vloer open voor nog meer stimulansen – nu in de vorm van vertellingen. Een eeuwenoude inheemse traditie. Het publiek heeft kunnen genieten van het Kari’na verhaal ‘Itepymbo’, verteld door Vincent Aloema, ‘Kuwa, het krabbenfeest’ een Arowaks/Warrao verhaal verteld door Sandra Arichero-Jeffrey, en ‘Haburi’ een Warrao verhaal verteld door Guillaume Pool. Starian Aloewanai eindigde met zijn gedicht ‘Jemery/Mijn Cultuur’. De avond werd daarna afgesloten met een optreden van Kodori. Voor Sandra was dit de eerste keer dat zij voor een publiek een verhaal vertelde. Voorafgaand aan deze avond heeft zij en andere jonge vertellers instructies gekregen van Guillaume Pool.

De verhalenavond is door VIDS georganiseerd in het kader van het project “Monitoren van de rechten van inheemse volken en de SDGs toegankelijk maken voor inheemse volken”, gefinancierd door de Europese Unie. Dit initiatief sluit goed aan bij SDG 4: Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning opportunities for all. Tenslotte gaat het om eigen vormen van educatie en doorgeven van kennis voor de inheemsen. En dit sluit weer aan bij UNDRIP artikel 11 en 14: Indigenous peoples have the right to practice and revitalize their cultural traditions and customs. They have the right to establish and control their educational systems and institutions providing education in their own languages, in a manner appropriate to their cultural methods of teaching and learning (UNDRIP is de Engelse afkorting voor VN Verklaring voor de Rechten van Inheemse Volken). In dit kader zullen meer vertelavonden worden georganiseerd. Dit en de samenwerking met de universiteitsbibliotheek moeten erin resulteren dat met name inheemse jongeren gestimuleerd worden om zich te verdiepen in de geschiedenis, verhalen, legendes en mythen van inheemse volken.

Op de website van VIDS partner FPP is dit artikel ook in het Engels gepubliceerd: https://www.forestpeoples.org/en/suriname-marks-international-mother-language-day-with-indigenous-storytelling