Atï nai COVID-19 me?

• COVID-19 nai kutuma sameken nësankan irë nai ësenë wehto epitïna sehken marë nai ikonkato epi wakennenkërë/ erahtërankërë.
• Serë ësenë wehto sameken nësankan
• Serë ësenë wehto nejan ëpuntao ona pëe ëenu pëe ma ënta pëe nna.
• Serë ësenë wehto ja apëhtuwë, 2 wiki ahtao irë injetun nepatakan ësenë wehto me.
• Ma tïwërënoro wïtoto apëjan otono iwehto aporopa, nikëipanjan, tune tonton kato, ipun nakuikan, iputupë nakuikan, tëpëese apo nejan ma nujake nna.
• Ma tïwërënoro wïtoto ësenë wehto awë nejan, këpëewa injetun epatakaewa awë kure rërëken. Wïtotoja rëken nekaraman.
• Mëesan apëjan notïjanton, tamusanton ma ësenëtotomoro penarë otonoimëtaonton, kawëno imunuton, ewanëtao ësenëtoton namoro apëjan serë kutuma.
• Ma iwainkërë ësenëtotonmoja nai serë antïnao phoke kato apurujan ma sehken iropïkon ikëtanïjan namoro aponton marë wanejan.

Atï mïrïjan serë ësenë wehto COVID-19 injetun ësankaewa iwehtome? 

Hygiëne

1. Kure ënja isuka kë ipëkërë sopu ke! serë ësenë wehto nëekïjan ënja pë atïrëna isaikahpëpëe ëëja. Ënja tunake rëken inisukaewa ehkë sopu ke marë ënja isukakë sopu ke iskukatuwë irë ësenë wehto warïjan ënja pëkënonpë irënpëe tuna pa nisukan. Ëinja jakïitonranme isuka, ënja epoe, ma aamoiton epinë marë isukakë.
2. Oona, ëenu ma sehken ënta insaikaewa ehkë ëinja isukara ahtao. Tahken ësenë wehto ënjapë ahtao irëke ëinpata misaikae ahtao, irëmao ësenë wehto apëjan.
3. Ma tonton katuwë ma asino katuwë marë irë tïrïkë tissue panpira ëmijanpisi tao ( mïmatï apon pisi) irënpë sameken emakë ahpuru enï tëntapuruken tao. Tahken zakdoek ëwenje ahtao irë tao tïrïkë ma sameken marë irë enmïhka sopu emmer tao. Ma zakdoek ëikarë tïrïkë ponpë ke ma sehken amïn ituhpëke marë. Ma tissue waken ëwenje ahtao zakdoen marë waken ahtao irëmao asino kase ëmë ma tonton kaase ëmë ahtao marë apëritïkï tao tonton, asino kakë . Ësenë wehto inajakaewa ëwehtome.
4. Ëpakoro isukakë ipëkërë ma sehken atïhpeton ampëepe enepohpëton doos ton plastikiton ma atïhpe wekiritao wëepehato taston isukakë. Ohkïpëken wïtotonmoja tïsaikae irërë tahken ësenë wehto ipë teese. Irëme irërë isukakë chloor ke, pine oil ke, dettol ke, ma Palm sopie ke nna.serë apo tïrïkë ipunëhto chloor tïrïkë emmer tao tuna akërë, poo ( doek) irëtao enmïhka tapire iwehtome, irë doek euhkakë irë ke ëtelefoon ikïkakë, tafraton ma ëpëiton marë, ëwëseto pakoro ma oninpëken enïton wenkiri taononpëton marë amerarë ikïkakë.

Maarë sa ehkë

5. Maarë sa kunme ehkë wïtotonpëe, 2 meter apo sa maarë ehkë, serë ësenë wehto nai pijan ke nësankan koonapëe ma Kïntapëe nësankan, ipunëhto akïhpe tontonkan, asino  nkan ma phoke nkan maatahken ahtao.
6. Wïtoto inapësohkaewa ehkë. Ësenë wehto virus enjapë ahtao irë rë ëinja pë nëekïhtan mapësohkae ahtao. Ewaraimase ëmë ahtao ëwëturu se ëmë ahtao maarë rëken ehkë.
7. Ipatorëken ëematae ma wekiripona tahken ëmoitïrija tëewa ehkë. Lanti inmoi nai tëërë 10 me rëken wïtoto iwëmonto ëija kure nai këpëewa 2 meter mamarë iwehtohkon nai kure kato. serë imoito marë nai kanpakorotaontomoja.
8. Ëpata pëe tëewa ehkë sehken tïwërën pata pëinton inenmënpoewa ehkë ëpatapona. Ma atïhpe epekatïse ëmë ahtao tïwërënpatapëen irëmao tëinan pëe tïrïkë ma sehken akïhpe ëepekase tëkehtomoja epekahpokë. Namoro marë nai tïwarë tïwehtpore atïtome namoro tapïmanohtao nejan ma nëturujan marë kïpatakon taonta tahken namoro ësenë wehto iwenje. Irë ënepekahpopë apëhtuwë ëëja isukakërënpa sehken ëinjahkërën marë pa tuna ke sopuke marë. mënparë epekanenpëton ituntatuwë pa pata pona namoro iwepïtopa samken kure nai ma tïpokon isukatomarë pa iijane. Sehken weiwararë iwëimenekapoto këike iwehto enetome.

Nono intakato

9. Ma nono iwentaka warararë nai lanti ja imoito tïrëe irë intakato wararë tapurëe. Irëme nai serë apo akïhpe nai guyana pëe, fransman inono pëe ma karaiwa inono pëe iwëehtoporarën suriname pona ëmoitïrëre marë iwëehtopora. Suriname pëe marë kïtati itëtohpora kïmotïkon enetome tïwë tïwërënton nono pona. Serë nono Guyana, Fransmanton inono ma karaiwa inono po nai iijeta ësenë wehto irërë tëkaren COVID- 19 tarënoton marë nai awë ma irëme namoro tao kïtëtuwëne kïpatakonpon kïmoitïkon kïtapëhpotahki ësenë wehtopoja enepïhpëke kïïjane.

Kure ëpun kaarime tïrï

10. Kure ëewehkë ma ëjokï marë enïhkë ëpun ikaarime. Penarë tarënoton erepame teesen nai kutuma kurano ërepaton irëme mëhparë ma kana tënëkë, oninpëken eperuton enahkë, tuhka , wïi, kairi irëton enahkë. Ma eperu eeku marë enïhkë awara eeku, kumu eeku, wapu eeku irëaponton enïhkë. Iijeta neken marë sukuru inenasewa ehkë, irë nai kureta ëpunuja.
11. Itu epi ke ëepinëhkë ëpun isukatome ma ëmunu ikaarime marë.
12. Ëpun ejukhë sa irë apo ahtao kaarime ëpun nejan ma ëropï marë kaarime nejan.
13. Kaaraman tïsen enïhto naka tïrï ma tïika etëto marë naka tïrï irërë ëpun ma ëejamori, ëere ma ëropï ikarina nïrïjan.

Kure wëtakoronmato

14. Ma ësenë ëmë ahtao COVID-19 injetun aponme mipunëjae ahtao, irëmao maarë ehkë ëmoitïpëe epakorotaontonpëe marë maarë ehkë. Ma irë inïrëewa ëme ahtao irëmao ëmoitï mapëhpotae ësenë wehto marë iwainkërë nehtan. Ma irë apo ahtao sameken BOG ( nummer 178) pona bel tirïkë ma epatapon ëpipëkenja tïrïkë iponohtome ëëja ënjetunpë. Ëikarë tëewa ehkë ëpipakoro pona ëikarë ëtëtuwë irëpo ëmoitï mapëhpotae ëpipakoropo. Ëikarë ënïrïhpë ënta ipo( mondkap nkan pananakiri); ma zakdoek ëwenje ahtao irëke kaarime ënta ma oona marë apurukë ëmoitï ëekatao ahtao.
15. Pena serë apo kïnei amerarë oninpëken ëtajakae patapo. Ma menjarë nai 2 meter maarë kïwehtohkon enaerë ëija kïtëtakoronmatëne. Atïsepe ëmoitï ahtao epekahë iijaken. Akïhpe erepa mïnton erepantëke. Tïwarërëken marë ehkë ësenë wehto ekaramatohpë ëëja tëmehkae tamusanton notïjanton ma penarë ësenëtotomoro marë namoro pë tïwarë ehkë. Atïhpe rïse ëmë ahtao tahken namoro ijahpëntëse ëmë ahtao wapo pitë ënjaisukakë. Murehtiton marë maarë tïrïpokë ësenëtoton pëe. Ëika kure ëtakoronmatë.
16. Serë iwehtopë ëwëerekomatuwë, awë rëken inïrëewa ehkë. ëturukë pata entu tomoja ma basja tomoja marë irëton pë. Ma iwëturutoponna ëmë ahtao ma tïponohpoke ëmë ahtao këpëewa eunena ëmë ahtao irëmao omi enohkë Bureau VIDS ipëetohtomoja. Akoronmakoe nai ainja ënponohpokon wararë.

Loreen Jubitana: 8517429
Sandra Arichero-Jeffrey: 8714429
Pauline France: 8516435
Mandy Misika: 8765915

Ma serë COVID-19 injetun apon tao ëmë ahtao, irëmao bel tïrïkë  sameken epipëkëntomoja. Ëikarë tëewa ehkë ëpipakoro pona irë apo ahtao ëmoitïton mapëhpotae ësenë wehtopoja.

COVID-19 crisisteam pëkëntomoja marë bel tïrïse ëmë ahtao tïrïkë:
Bel tïrï NCCR serë nummër pona 144
Bel tïrï BOG serë nummër pona 178
ma SMS/WhatsApp tïrïkë BOG serë nummer pë 8836643
Ma Coronavirus iponohto etakë ma enekë serë website tae: https://covid-19.sr/

Download de folder Informatiefolder COVID-19_TRIO_mei2020

Trio vertaling: Maike Jaachpi